Amortisman bir varlığın zaman içerisinde aşınma, eskime ya da teknolojik gelişmeler nedeniyle değer kaybetmesini ifade eder. İşletmeler ve bireyler bu değer kaybını finansal tablolarına yansıtarak ekonomik planlamalarını yaparlar. İşletmeler açısından amortisman büyük yatırımları dönemsel giderlere bölerek vergi yükünü hafifletmeye ve maliyet yönetimini daha sürdürülebilir hale getirmeye yardımcı olur. Özellikle uzun vadeli kullanım için satın alınan varlıkların finansal planlamasında amortismanın doğru bir şekilde hesaplanması büyük önem taşır.
Amortismanın İşletmeler İçin Önemi
Amortisman işletmelerin mali tablolarını gerçeğe uygun şekilde yansıtmalarına olanak tanır. İşletmeler için bir gider kalemi olan amortisman özellikle vergi avantajları sağlaması nedeniyle önemli bir finansal araçtır. Ayrıca amortisman varlıkların zaman içerisindeki maliyetini yayarak sermaye yönetimini daha etkin hale getirir.
Varlıkların değer kaybını hesaplamanın amacı yalnızca muhasebesel değildir. Aynı zamanda işletmelerin sermaye harcamalarını planlamalarına yardımcı olur. Örneğin, bir üretim makinesi belirli bir süre sonunda değiştirilmesi gerektiğinde amortisman sayesinde bu değişimin finansal planlaması daha önceden yapılabilir.
Amortisman Çeşitleri
Amortisman farklı varlık türlerine ve muhasebe politikalarına göre farklı şekillerde hesaplanabilir. En yaygın amortisman çeşitleri şu şekildedir:
Normal Amortisman
-
- Düz çizgi yöntemi olarak da bilinir.
- Varlığın maliyeti ömrü boyunca eşit tutarlarda gider olarak kaydedilir.
Azalan Bakiyeler Yöntemi
-
- İlk yıllarda daha fazla amortisman ayrılır ilerleyen yıllarda ise daha düşük amortisman gideri hesaplanır.
- Varlığın ekonomik ömrü başında daha hızlı değer kaybetmesi durumunda kullanılır.
Fevkalade Amortisman
-
- Doğal afetler veya beklenmedik olaylar nedeniyle varlığın değer kaybetmesi durumunda uygulanır.
- Olağanüstü durumlarda amortismanın hızlandırılmasına olanak tanır.
Kıst Amortisman
-
- Varlığın yılın tamamında değil belirli bir kısmında kullanılması durumunda uygulanan amortisman türüdür.
- Örneğin yılın ikinci yarısında alınan bir varlık için yalnızca ilgili sürenin amortismanı hesaplanır.
Amortisman Süreleri ve Belirlenmesi
Amortisman süreleri varlığın ekonomik ömrüne ve kanunlar çerçevesinde belirlenen kurallara bağlı olarak değişiklik gösterir. Bir varlığın amortisman süresi genellikle onun kullanım ömrü ile ilişkilendirilir. Örneğin:
- Binalar: 50 yıl
- Makine ve ekipmanlar: 10-20 yıl
- Taşıtlar: 5 yıl
- Mobilya ve ofis malzemeleri: 5-10 yıl
İşletmeler varlıklarının amortisman süresini belirlerken genellikle mali mevzuat ve muhasebe ilkelerine göre hareket ederler.
Amortisman Hesaplama Yöntemleri
Amortismanın hesaplanmasında farklı yöntemler kullanılmaktadır. En yaygın kullanılan yöntemler şu şekildedir:
Düz Çizgi Yöntemi (Eşit Taksitli Yöntem)
Düz çizgi yöntemi varlığın maliyetini eşit oranlarda her yıl gider olarak kaydetmeyi sağlar. Hesaplama şu formül ile yapılır:
Amortisman Tutarı = (Varlık Maliyeti – Hurda Değeri) / Ekonomik Ömür
Örneğin 100.000 TL maliyeti olan ve 10 yıllık ömrü olan bir varlık için yıllık amortisman:
(100.000 TL – 10.000 TL) / 10 yıl = 9.000 TL olur.
Azalan Bakiyeler Yöntemi (Hızlandırılmış Amortisman Yöntemi)
Azalan bakiyeler yöntemi varlığın ilk yıllarında daha fazla, ilerleyen yıllarda ise daha az amortisman gideri yazılmasını sağlar.
Formül:
Yıllık Amortisman = (Net Defter Değeri) x (Amortisman Oranı)
Örneğin, azalan amortisman hesaplama işlemi şu şekilde olabilir:
Bir varlığın maliyeti 100.000 TL ve yıllık amortisman oranı %20 olsun:
- 1.yıl: 100.000 TL x %20 = 20.000 TL
- 2.yıl: (100.000 TL – 20.000 TL) x %20 = 16.000 TL
- 3.yıl: (80.000 TL – 16.000 TL) x %20 = 12.800 TL
Bu yöntem özellikle teknolojik açıdan hızlı eskiyen varlıklar için uygundur.
Kıst Amortisman Yöntemi
Kıst amortisman nedir sorusuna ise şu şekilde yanıt verilebilir; Bir varlığın yılın tamamında değil, belirli bir döneminde kullanılması halinde uygulanan yöntemdir. Örneğin 1 Temmuz’da alınan bir varlık için ilk yıl yalnızca 6 aylık amortisman hesaplanır.
Amortisman Kaydı ve Birikmiş Amortisman
Muhasebede amortisman giderleri gelir tablosunda “Amortisman Gideri” olarak yer alırken, bilançoda “Birikmiş Amortisman” adıyla gösterilir.
Birikmiş Amortisman Nedir?
Birikmiş amortisman yıllar içinde birikerek varlığın toplam değer kaybını gösteren hesaptır. İşletmelerin mali tablolarında, amortismana tabi varlıkların gerçek değerini doğru yansıtabilmek için birikmiş amortisman ayrı bir hesapta tutulur.
Amortisman işletmelerin finansal yönetiminde kritik bir role sahiptir. Amortisman giderleri, şirketlerin kâr-zarar hesaplamalarını ve vergi yükümlülüklerini doğrudan etkiler. İşletmelerin varlıklarının değer kaybını doğru hesaplamaları ve uygun muhasebe yöntemleriyle kayıt altına almaları büyük önem taşır.
Kullanılan amortisman yöntemleri, işletmenin finansal stratejisine ve varlıkların ekonomik ömrüne göre değişiklik gösterebilir. Amortisman hesaplama yöntemleri arasında düz çizgi, azalan bakiyeler ve kıst amortisman gibi teknikler bulunur. İşletmeler en uygun amortisman yöntemini seçerek finansal tablolarını daha sağlıklı yönetebilirler.
İlginizi Çekebilir→ Duran Varlıklar Nelerdir?